Współczesna medycyna ma przed sobą wiele wyzwań, a podstawą skutecznej terapii powinna być dobra komunikacja i szczere, empatyczne podejście. Są to nie tylko moralne podstawy zawodów medycznych, ale również elementy ściśle określone przez prawo medyczne. Niestety bywa, że nie są one respektowane. Z tego artykułu dowiesz się, czym jest autonomia pacjenta i jak domagać się swoich praw w placówce medycznej.
Czym jest autonomia pacjenta?
Autonomia pacjenta to obok świadomej zgody i prawa do informacji jedno z podstawowych praw przysługujących każdemu pacjentowi. Autonomia w prawie medycznym jest rozumiana jako samodzielność i niezależność w decydowaniu o sobie.
Pełnoprawny pacjent, który jest świadomy swojego stanu i zdolny do podejmowania samodzielnych decyzji powinien uczestniczyć w procesie leczniczym w sposób dobrowolny. Aby tak mogło się stać, niezwykle ważny jest szacunek do autonomii jego woli, a także udzielenie wszelkich informacji na temat możliwości leczenia oraz ryzyka wiążącego się z zabiegiem czy jego następstwami.
Relacja, w której lekarz respektuje autonomię woli pacjenta, jest oparta na wzajemnym szacunku i partnerstwie. Współcześnie coraz silniej odchodzi się od tradycyjnego podejścia do chorego, czyli modelu paternalistycznego. Polegał on na dominacji autorytarnego zachowania medyka, w którym to lekarz decydował o metodzie leczenia, a zdanie pacjenta miało bardzo ograniczone znaczenie.
Kiedy decyzja pacjenta jest autonomiczna?
Warto podkreślić, że świadoma zgoda pacjenta na zabieg jest wymagana przez stosowne zapisy prawne, aby mogła być uznawana za zgodną z literą prawa, musi spełniać następujące warunki:
- świadoma zgoda może dotyczyć tylko jednego, konkretnego zabiegu, nie całego procesu leczenia, bez wyróżnienia konkretnych czynności,
- pacjent może udzielić świadomej zgody jedynie na zabiegi, które nie stoją w sprzeczności z polskim prawem,
- pacjent może udzielić świadomej zgody tylko w sytuacji, gdy uwzględniono prawo do informacji o możliwości alternatywnych form leczenia, okolicznościach planowanej operacji, a także możliwych konsekwencjach.
Należy nadmienić, że w zachowaniu autonomii pacjenta ważne są również:
- Wolność, rozumiana jako brak przymusu ze strony innych osób, a także wewnętrznych ograniczeń, które uniemożliwiałyby swobodny wybór,
- Spontaniczność, czyli zdolność do intencjonalnego działania.
Autonomia pacjenta jest więc zachowana nie tylko wówczas, gdy chory jest wolny od przymusu, ale przede wszystkim – ostatecznie orientuje się we własnym położeniu i w pełni rozumie proces leczniczy, a także jego konsekwencje.
Zlekceważenie autonomii pacjenta – co można zrobić?
Pamiętaj, że masz pełne prawo do samostanowienia, a powinno być ono podparte pełną informacją o zamiarach lekarza czy planowanych zabiegach lub operacjach. Jeśli uważasz, że naruszono któreś z Twoich podstawowych praw, takich jak prawo do informacji, autonomię lub lekarz nie dopełnił konieczności uzyskania świadomej zgody przed przystąpieniem do czynności medycznych – możesz ubiegać się o zadośćuczynienie.
Potrzebujesz pomocy adwokata specjalizującego się w prawie medycznym? Skontaktuj się z Luizą Słychan z kancelarii ZS Adwokaci (zsadwokaci.pl).
