Wpływ diet niskowęglowodanowych na mózg i tarczycę

Dieta niskowęglowodanowa to sposób żywienia oparty na znacznym ograniczeniu węglowodanów w codziennych posiłkach, z reguły do 130 gram na dobę. Produkty bogate w węglowodany (pieczywo, makarony, ziemniaki, szeroko pojęte produkty zbożowe) są zamieniane na produkty bogate w tłuszcz lub białko (mięsa, ryby, jaja, sery). Przy tego rodzaju diecie zaleca się też spożywanie owoców i warzyw, które charakteryzują się niską zawartością węglowodanów (sałaty, szpinak, maliny, orzechy).

Istnieją różne odmiany diety niskowęglowodanowej. Najczęściej dzieli się je na niskowęglawodanową dietę ketogeniczną (poniżej 50 gramów węglowodanów dziennie) oraz typową dietę niskowęglowodanową (pomiędzy 50 gram, a 130 gram węglowodanów na dobę).

W Polsce najbardziej znane diety tego rodzaju kojarzone są z dietą dr Kwaśniewskiego oraz dietę Atkinsa. Inne popularne to cykliczna dieta ketogeniczna, dieta proteinowa czy dieta South Beach. 

Kontrowersje w związku ze stosowaniem diety niskowęglowodanowej

Wiele dietetyków zwraca uwagę, że przy początkowym stosowaniu diety niskowęglowodanowej mogą wystąpić niepożądane objawy takie jak uczucie zmęczenia, zaparcia, bóle głowy, nudności czy senność, które mogą (lecz nie muszą!) minąć po przystosowaniu się organizmu do innego rodzaju żywienia.

Kiedy dolegliwości utrzymują się, warto skonsultować się z lekarzem czy dietetykiem, szczególnie, gdy przed zastosowaniem diety niskowęglowodanowej dużą część jadłospisu stanowiły węglowodany.

Dieta niskowęglowodanowa, a praca mózgu

Dieta niskowęglowodanowa jest też przedmiotem debaty z uwagi na to, że to glukoza jest preferowanym źródłem energii dla mózgu, który potrzebuje jej około 120 gram na dobę. Przeprowadzono badania na szczurach nie wskazały jednak znaczących różnic pomiędzy szczurami będącymi na diecie niskowęglowodanowej, a szczurami karmionymi tradycyjnie- wykazano brak różnic w ph oraz zawartości wody i elektrolitów w mózgach szczurów w obu grupach. Cały czas jednak ścierają się różne opinie dietetyków i specjalistów dotyczących wpływu diety niskowęglowodanowej na odpowiednią pracę mózgu. 

Czy ketoza występująca przy diecie niskowęglowodanowej jest szkodliwa?

Ketoza, która pojawia się przy stosowaniu diety niskowęglowodanowej nie jest szkodliwa, o ile nie cierpi się na zaburzenia cukrzycowe. Wytłumaczmy jednak najpierw, czym jest ketoza. Ketoza to stan przy diecie niskowęglowodanowej, w którym organizm nie traktuje glukozy jako jedynego źródła energii. Przy diecie niskowęglowodanowej głównym źródłem energii staje się więc tłuszcz.

Niektóre badania starają się nawet dowieść, że mózg preferuje ketony jako źródło energii. Trzeba jednak podkreślić, że osiągnięcie stanu ketozy nawet przy diecie niskowęglowodanowej nie następuje aż tak drastycznie. Szacuje się, że trzeba by ograniczyć węglowodany w diecie do 50-80 gramów węglowodanów, co przy standardowej diecie (130-150 gramów) nie występuje. 

Dieta niskowęglowodanowa, a tarczyca

Podczas diety niskowęglowodanowej można zaobserwować zmniejszoną pracę tarczycy. Najczęściej zdarza się to w przypadku osób, które nie zdają sobie sprawy, że cierpią na niewielką niedoczynność tarczycy i wcześniej bagatelizowali takie objawy jak: problemy trawienne, uczucie ciągłego zimna czy wypadanie włosów.

Przyjmowanie mniejszej ilości węglowodanów powoduje, że zamiast przemiany T4 w T3 ma miejsce konwersja tzn. odwrotna czyli T3 (rT3), która zazwyczaj jest mechanizmem obronnym w sytuacjach stresowych- można to porównać do przechodzenia w stan hibernacji. 

Węglowodany są więc niezwykle ważne do prawidłowej pracy tarczycy. RT3 zazwyczaj blokuje działanie receptorów tarczycy i działalność aktywnego T3. Warto podkreślić, że szczególnie u kobiet w momencie stosowania niskokalorycznych diet oraz zmniejszenia ilości węglowodanów bardzo szybko spada ilość T3. 

W przypadku osób z niedoczynnością tarczycy odradza się więc stosowanie diety niskowęglowodanowej. Ilość pożywanych węglowodanów powinna wahać się w granicach 200 gramów. Znacznie obniżenie ilości przyjmowanych węglowodanów może doprowadzić do tzn. ”Euthyroid sick syndrome”, czyli do stanu niskiego poziomu T3, wysokiego poziomu rT3 i kortyzolu- jest to stan nazywany systemowym deficytem glukozy.