Co jest przyczyną powstawania żylaków i zakrzepów?

Żylaki najczęściej kojarzą się z nieestetycznymi poszerzeniami żył na nogach, jednak żylaki nie zawsze są widoczne. Praktycznie każda dorosła osoba ma żylaki, jednak przeważnie są one na tyle drobne, że widać je tylko w specjalistycznym badanu.

Ponadto żylaki mogą powstawać także w innych częściach ciała, np. hemoroidy to nic innego jak żylaki odbytu. Żylaki rozworu przełykowego najczęściej współwystępują z nadciśnieniem wrotnym, a u mężczyzn występują żylaki powrózka nasiennego. 

Jak powstają żylaki?

Bezpośrednią przyczyną żylaków kończyn dolnych jest niewydolność zastawek żylnych. Gdy pompowana przez serce krew dopłynie tętnicami do wszystkich narządów ciała, to wraca ona do serca poprzez układ żylny. Jest to wyzwanie dla naszego ciała, ponieważ tym razem krew musi płynąć przeciw grawitacji. I tu do działania dochodzą zastawki, które pełnią w naszym organizmie funkcję barier, tj. zapobiegają cofaniu się krwi.

Jeśli jednak często przebywamy w pozycji siedzącej lub stojącej bez poruszania nogami, w żyłach dochodzi do miejscowego zastoju i, w konsekwencji, do poszerzenia się żyły. Wówczas zastawki nie domykają się i przestają pełnić swoje funkcje. U osób, które skłonność do żylaków odziedziczyły po którymś z rodziców czy dziadkach, mogą powstać żylaki.

Dzisiejsza medycyna powala na usuwanie żylaków. W zależności od nasilenia zmian usuwa się same żylaki albo zmienioną żylakowato żyłę na całym przebiegu lub fragmentarycznie. Jako że powstawanie żylaków zależy zarówno od genów, jak i trybu życia, to po kilku, kilkunastu latach od operacji potrafią się nawracać. 

Jak powstaje zakrzepica?

Zakrzepica, czyli powstawanie zakrzepów w żyle, podobnie jak żylaki, może pojawić się w żyłach w całym organizmie. Najczęściej atakuje którąś z żył kończyn dolnych, rzadziej żył kończyn górnych lub szyjnych (częste powikłanie po wkłuciu centralnym lub wytworzeniu przetoki dializacyjnej), czy też żyłę wrotną.

Mało kto zdaje sobie sprawę, że zakrzepica kończyn dolnych może rozwinąć się nawet w przeciągu 2 godzin. Dlatego powinniśmy unikać długiego siedzenia w jednej pozycji, szczególnie z nogą założoną na nogę. Taka pozycja blokuje przepływ krwi, w wyniku czego zamiast płynąć, krew krzepnie w danym miejscu, częściowo lub całkowicie zamykając drożność żyły.

Osoby, które mają siedzący tryb pracy (w tym kierowcy), co godzinę powinny zrobić sobie nawet krótką przerwę, przejść się, rozprostować nogi. Zwłaszcza osoby starsze, wybierające się w dalszą podróż, powinny pamiętać o częstej zmianie pozycji i poruszaniu nogami. Zakrzepica jest jednym z powikłań pooperacyjnych, spowodowanym właśnie długim leżeniem w szpitalu.

Aby temu zapobiec, w leczeniu pooperacyjnym, często stosuje się profilaktyczne dawki heparyny, która rozrzedza krew i zapobiega powstawaniu skrzepów. Podobnie postępuje się w przypadku, gdy po urazie konieczne jest założenie gipsu lub szyny na kończynę dolną.

U kogo tworzą się zakrzepy?

Zakrzepica najczęściej dotyka osoby starsze, które ze względu na wiek i ogólny stan zdrowia większość czasu spędzają siedząc lub leżąc. Jako że żyłom nie służy gorąco, to nasilenie zachorowań występuje w okresie jesiennym, gdy rozpoczyna się sezon grzewczy oraz podczas upałów. Do grupy ryzyka należą osoby w każdym wieku, jeśli tylko prowadzą siedzący lub stojący tryb życia.

Szczególnie zagrożeni są zawodowi kierowcy i taksówkarze. Zakrzepica może również wystąpić u kobiet w ciąży. Z kolei u młody kobiet zakrzepica najczęściej jest spowodowana przyjmowaniem tabletek antykoncepcyjnych. 

Objawy zakrzepicy

Zakrzepicę wykrywa się w badaniu krwi, a także w badaniu USG Doppler. W trakcie badania lekarz specjalną głowicą sprawdza przepływ krwi przez żyły. Dociskając głowicę do ciała, sprawdza czy żyła jest podatna na ucisk.

Jeśli nie, tj. światło żyły nie zwęża się pod wpływem ucisku, to znaczy, że w danej żyle znajduje się skrzeplina. W przypadku ostrej zakrzepicy widoczne jest opuchnięcie kończyny, zaczerwienienia, uczucie ciepła tej okolicy, a także ból, zwłaszcza przy ucisku.

W żadnym wypadku nie nie należy zmienionej nogi lub ręki masować, gdyż może to uruchomić skrzepliny, które wraz z krwią dostaną się do płuc i spowoduję bardzo groźną i często śmiertelną zatorowość płucną. Zakrzepica może mieć również charakter przewlekły.

Mamy z nim do czynienia, gdy jedna z żył jest trwale zablokowana przez skrzeplinę, która nie daje się rozpuścić pomimo leczenia. Najczęściej w takim przypadku dochodzi do tzw. rekanaliacji żyły i krew jest odprowadzana pozostałymi, drożnymi żyłami.